Maar de kritiek dat hij te afwachtend is geweest, legt Wallage rustig naast zich neer. ‘Ik heb nu eenmaal niet zo’n hoog bibbergehalte als er iets gebeurt,’ zegt hij in zijn werkkamer. ‘Ik kies mijn eigen momenten en probeer een constante lijn aan te houden.’

Dat klinkt weinig spectaculair. U laat het initiatief in het politieke debat aan VVD-leider Bolkestein.

‘Het verbale initiatief zult u bedoelen. Het komt uiteindelijk toch eropaan wat er gebeurt? Ik heb me vanaf het begin goed gerealiseerd dat de grootste regeringspartij, die de premier levert, het maar voor een klein deel moet hebben van de ketelmuziek. Voor ons zijn de feitelijke afspraken en de goede verhoudingen veel belangrijker. Dat is iets minder spectaculair, maar dat werpt op de langere termijn vruchten af.’

‘Pas als ik het gevoel zou hebben dat de PvdA achter het net vist, zou ik me zenuwachtig voor de publieke tribune werpen. Als het kabinet zich aan zijn afspraken houdt, voel ik niet de behoefte naar Texel of Appelscha af te reizen om daar uit te leggen hoe het allemaal anders moet.’

Bolkestein heeft gewoon meer uit te leggen aan zijn achterban?

‘Dat speelt wel mee bij hem. Hij moet zich wel goed realiseren dat dit drie-partijenkabinet om een andere regie vanuit de Kamer vraagt dan bij een gewone coalitie met twee partijen die dicht bij elkaar staan. Het kost geen enkele moeite om elke dag van de week een majeure clash met de VVD te organiseren. Maar je kunt ook zonder veel tamtam tot oplossingen komen.’

Bolkestein zwengelde wel de discussie aan over de verhoging van de pensioengerechtigde leeftijd. Hij maakt daarmee het debat los en dat moest toch met paars gebeuren?

‘Ik kijk liever gewoon naar wat we hebben afgesproken. Een coalitie is toch geen discussieclub of een groepstherapie? Ik ben natuurlijk wel geinteresseerd in een gedachtenwisseling, maar je moet de zaak en het meisje wel uit elkaar houden.’

‘Neem nou inderdaad dat voorstel van Bolkestein over de verhoging van de AOW-leeftijd. Over de financiering hebben we afgesproken dat die in deze kabinetsperiode voor de langere termijn veiliggesteld wordt. Het is toch in het belang van de ouderen dat we ze zekerheid bieden? Dan ben ik er niet op uit hierover elke week weer een rijke gedachte te ventileren. In dat opzicht hebben we een andere stijl dan de VVD. Je moet ook afvragen wat je bereikt door een debat te starten. Wat is er een maand later van blijven hangen?’

Moet de politiek dan niet zelf het initiatief nemen, in plaats van over elke kwestie het advies van een commissie te vragen?

‘Bij de AOW-discussie gaat dat niet op. Er liggen al adviezen van de commissie-Drees en de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid. Zij zien geen noodzaak de pensioenleeftijd te verhogen. De suggestie van Bolkestein was daarom echt onvoldoende doordacht.’

‘De mensen die er echt iets van weten, zeggen: het hoofdprobleem is dat er nog maar zo weinig mensen in leeftijden tussen de 55 en 65 jaar werken. Die zogenaamde discussiebijdragen liggen dan vaak tegen de losse flodders aan. Het is een stijl die in de oppositie gedijt.’

‘De oppositievoerder lijkt op de marktkoopman. Die verkoopt pas als hij veel lawaai maakt. Dat doet me denken aan wat ze vroeger bij mij op school over mij zeiden: het is een schat van een jongen, maar we zijn blij dat we er maar een van in de klas hebben. Dat geldt ook voor Bolkestein.’

‘Laat er geen misverstand over bestaan: ik heb veel waardering voor hem. Maar ik ben wel beducht voor de situatie waarin de drie regeringspartijen om de beurt hun gelijk komen halen. Je moet behoedzaam opereren. Want pas op, dit is een heel lastige coalitie om op een goede manier in leven te houden. De politieke tegenstellingen zijn gewoon heel groot. Koopmansgedrag, zoals van Bolkestein, kan dan heel riskant worden.’

Toch is het voor de PvdA zaak haar gezicht te laten zien. De partij zakt in de peilingen en staat op een verlies van enkele zetels.

‘Dat we tussen de dertig en 35 zetels hangen, is bijna een natuurwet geworden voor de PvdA de laatste jaren. Ik raak er niet van in paniek. Ik blijf bijdragen aan een klimaat waarin gewone, nuchtere afwegingen worden gemaakt.’

‘Dat is qua profiel misschien een beetje jammer, want er zit ook in mij wel iets van de straatvechter. Maar ik ben ervan overtuigd dat we met een nuchtere aanpak ons programma moeten zien te realiseren. Ik wil niet dat de PvdA hijgend achter de stijl van Frits Bolkestein aanloopt. En vergeet niet dat de Partij van de Arbeid weinig grote babbels mag hebben: wij waren de verliezers en we moeten nog veel vertrouwen terugwinnen.’

‘Bij de kamerverkiezingen haalden we 37 zetels. Dat aantal, of misschien iets meer, halen we echter alleen als het in de campagne echt om een keuze gaat, zoals de vraag of Kok als premier mag doorgaan of niet. Een deel van onze kiezers komt nu eenmaal niet zomaar het huis uit. Die mensen moet je een extra motief geven om te gaan stemmen. En een ander deel van onze vroegere aanhang voelt zich soms meer thuis bij de manier waarop D66 politiek bedrijft.’

Als we u over Bolkestein horen spreken, lijkt het erop dat de PvdA zich straks meer thuisvoelt in een kabinet met het CDA.

‘Het CDA heeft de voorbije jaren zelf de weg geopend voor deze coalitie door de PvdA, vooral op sociaal terrein, elke keer extra door de pomp te willen halen. Er waren veel CDA’ers die dachten dat ze dat ongestraft konden blijven doen omdat ze ervan overtuigd waren dat die paarse coalitie er toch nooit zou komen. Deze coalitie zal op termijn zuiverend werken voor het CDA, omdat die partij er nu van doordrongen is dat er wel degelijk een andere coalitie mogelijk is.’

Paars is dus geen tussenkabinetje?

‘Daarover valt echt nog niets te zeggen. Als je verliefd wordt, weet je toch ook niet hoe dat loopt? We hebben alledrie voor vier jaar getekend, dat weet ik zeker. En naar de mate waarin dat lukt, kan het ook voor acht jaar zijn. Dat is ook precies de reden waarom ik niet elke week messentrekkend over straat wil lopen.’

Heeft uw bescheiden profilering ook niet te maken met het gegeven dat het smeden van een eenheid in de PvdA-fractie met zoveel vleugels alle aandacht opeist?

‘Aan het woord vleugel heb ik een hekel. Het gepraat over vleugels is kletskoek. De fractie is een afspiegeling van onze partij. Je hebt mensen die wat meer aansluiting zoeken bij de vakbeweging, die soms zelf ook daaruit afkomstig zijn.’

‘Die mensen houden strakker vast aan gemeenschappelijke regelingen. Anderen hebben meer verwachtingen van het eigen initiatief, zonder daarbij de rol van de overheid uit het oog te verliezen.’

‘Mensen met verschillende invalshoeken vinden elkaar geleidelijk in die discussie. Natuurlijk zijn er meningsverschillen en soms is dat een beetje verwarrend. Maar je kunt niet alletwee hebben – mensen van buiten in de fractie en dan vragen: willen jullie je wel gedragen alsof je al twintig jaar lid van de fractie bent?’

‘Ik beleef er intellectueel gesproken pret aan. We komen als fractie geleidelijk aan tot een werkwijze waarin mensen zullen zien dat er geen modernisering kan zijn zonder dat aan het sociale element getornd hoeft te worden.’

‘Het gaat er in de fractie in essentie om dat wij erkennen dat overheid en markt fors aangepast moeten worden. Maar grote omschakelingsprocessen, ook in de markt, lopen spaak als te veel mensen aan de kant staan. Dan wordt sociale zekerheid alleen maar onzekerheid.’

U heeft de naam in de fractie streng te zijn en soms erg ongeduldig.

‘Ik ben wel streng, maar dat komt doordat de tijd zo schaars is en er zo verschrikkelijk veel moet gebeuren. Ik hou niet van geklessebes; je bent niet op aarde om je tijd te verdobbelen. Maar ik ben eindeloos tolerant als het gaat over het samen zoeken naar een oplossing als er een meningsverschil is. Dan heb ik engelengeduld.’

Op school zeiden ze over Jacques Wallage: een schat van een jongen, maar blij dat we er maar een van in de klas hebben. Datzelfde denkt de PvdA-fractievoorzitter nu weleens over oppositieleider Bolkestein. ‘Pas op, dit is een heel lastige coalitie om op een goede manier in leven te houden. Koopmansgedrag, zoals van Bolkestein, kan dan heel riskant worden.’

Deel deze pagina: