De benoeming is onderdeel van een ingenieuze deal tussen de grote partijen. Daarbij werd vastgelegd dat het CDA voorlopig de voorzitter van de Tweede Kamer mocht blijven leveren (waardoor Bukman de opvolger kon worden van Deetman, die burgemeester van Den Haag werd) en de VVD de nieuwe voorzitter van de senaat.

Toch zou het niet terecht zijn de keuze voor Tjeenk Willink toe te schrijven aan duistere machinaties van de grote politiek. In de Tweede Kamer is – vooral van de kant van de kleinere partijen – veel kritiek op de manier waarop grote partijen elkaar functies toebedelen. De keuze voor Tjeenk Willink is evenwel volkomen onomstreden.

Met zijn benoeming krijgt Tjeenk Willink de functie in het openbaar bestuur die met het meeste prestige is ongeven. De vice-voorzitter van het hoogste adviescollege van het kabinet wordt wel ‘de onderkoning van Nederland’ genoemd. De voorzitter van de Raad van State is koningin Beatrix, maar in werkelijkheid wordt het gezelschap geleid door de vice-voorzitter.

Een zware taak, maar niemand twijfelt eraan dat Tjeenk Willink daarvoor veruit de meest geschikte kandidaat is. Bij het grote publiek werd hij pas bekend in de zomer van 1994, toen hij tijdens de kabinetsformatie door koningin Beatrix (hij behoort tot haar vertrouwelingen) tot tweemaal toe werd aangewezen tot informateur. In die functie onderscheidde hij zich door een grote nauwgezetheid en een nauwkeurig gevoel voor staatkundige verhoudingen.

Maar ook daarvoor had hij zich vooral in het openbaar bestuur onderscheiden. Al vanaf de jaren zeventig zit hij, na een korte carriere als wetenschappelijk medewerker aan de juridische faculteit in Leiden, dicht bij de macht. Hij begon zijn ambtelijke carriere bij Algemene Zaken. Tijdens het kabinet-Den Uyl (1973-1977) was hij de adviseur en vertrouweling van de premier. Ook onder Den Uyls opvolger Van Agt bleef hij raadsadviseur.

In 1982 werd hij door minister Van Thijn van binnenlandse zaken benoemd tot ‘regeringscommissaris voor de reorganisatie van de rijksdiensten’. In de vier jaren dat hij deze functie vervulde, maakte hij menige kritische analyse over het functioneren van de rijksoverheid. Hij kritiseerde bij voortduring het onvermogen om een reorganisatie ook werkelijk tot stand te brengen. Maar zijn kritiek op de verkokering tussen departementen en het onvermogen van de politiek om de macht ten opzichte van de ambtenarij te hervinden, worden welwillend terzijde geschoven.

In 1987 trad Tjeenk Willink toe tot de Eerste Kamer om vier jaar later als opvolger van de CDA’er Piet Steenkamp tot voorzitter te worden gekozen. In die functie vervolmaakte hij zijn als regeringscommissaris ontwikkelde vermogen om een zekere plechtstatigheid te paren aan scherpe analyses. In 1995 kritiseerde hij de slordige wetgeving van de verschillende ministeries, die vervolgens door het parlement moest worden gejaagd.

Ook pleitte hij in de jaren tachtig herhaaldelijk voor een kabinet zonder het CDA. Dat hij nu door dit kabinet wordt beloond, is een prachtige kroon op zijn carriere.

Deel deze pagina: